SDR مخفف عبارت Standard Dimension Ratio است. SDR لوله پلی اتیلن به معنی نسبت ابعادی استاندارد و عبارت است از نسبت قطر خارجی به ضخامت جداره لوله پلی اتیلن که یکی از مشخصه‌های لوله پلی اتیلن است و می‌توان لوله‌ها را بر این اساس در جداول استاندارد دسته بندی نمود.
امروزه استفاده از لوله‌های پلی اتیلن به طرز چشم گیری افزایش یافته است بطوری که تقریبا در اکثر حوزه ها از این نوع لوله ها استفاده می گردد. از این رو قابلیت مقاومت لوله در برابر نیروهای وارد بر آن در هنگام نصب و فشار کاری اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. جهت این امر مقدار SDR لوله پلی‌اتیلن در محاسبات، فاکتور اصلی در تعیین قابلیت مقاومت لوله در برابر نیروهای وارد بر آن در هنگام نصب و فشار کاری است.
SDR در لوله های پلی اتیلن چیست؟ (Standard Dimension Ratio)
SDR مخفف عبارت Standard Dimension Ratio است. SDR لوله پلی اتیلن به معنی نسبت ابعادی استاندارد و عبارت است از نسبت قطر خارجی به ضخامت جداره لوله پلی اتیلن که یکی از مشخصه‌های لوله پلی اتیلن است و می‌توان لوله‌ها را بر این اساس در جداول استاندارد دسته بندی کرد.
تعریف SDR چیست
در نتیجه هرچه SDR لوله پلی اتیلن بالاتر باشد فشار کاری لوله پایین تر است که در ادامه به توضیح این مورد می‌پردازیم. بعنوان مثال SDR11 به این معناست که قطر خارجی لوله پلی اتیلن ۱۱ برابر ضخامت دیواره آن است.
نسبت قطر لوله به ضخامت لوله به شرح زیر است
برای لوله‌های پلی اتیلن یک عدد بدون بعد نیز تعریف می‌گردد که نسبت قطر لوله به ضخامت لوله باشد و به آن SDR می‌گویند مثلا لوله پلی‌اتیلن ۱۱۰ میلیمتر با فشار ۴ بار تهیه شده از مواد PE80 که وزن آن ۱٫۱۷ می‌باشد SDR33 و برای لوله پلی اتیلن با قطر ۱۱۰ میلیمتر تهیه شده از PE80 که وزن آن ۱٫۷۷ کیلوگرم می باشدSDR 21 تعریف می‌شود. بنابراین یک لوله به قطر۱۱۰میلیمتر به دلیل اینکه قطرش ثابت بوده با افزایش ضخامت (که منجر به افزایش فشار می‌شود)، SDR کاهش پیدا کرده است. SDR در بازه‌ی ۵۱ تا ۵ قرار می‌گیرد و هرچه SDR کمتر می‌شود، یعنی ضخامت لوله (گوشت لوله) بیشتر می‌شود و قطر داخلی لوله کمتر می‌شود.
لوله پلی اتیلن در انواع فشارهای کاری مختلف و در SDR یا نسبت‌های ابعادی استاندارد ۳۳ , ۲۶ , ۲۲ , ۲۱ , ۱۷٫۶ , ۱۷ , ۱۳٫۶ , ۱۱ , ۹ , ۷٫۴ , ۶ , تولید می‌شود.
استفاده از لوله‌های پلی اتیلنی با SDR17 طبق تجربه های بدست آمده برای کاربردهای فاضلاب ثقلی مناسب است و از لوله‌های نازک تر با مقدار SDR 19 تا ۲۱ می‌توان در کاربردهایی کوتاه تر و کم قطر تر، بهره گرفت. لوله‌های نازک تر در هنگام انجام نصب و لوله‌گذاری، به شدت دچار کشیدگی می‌شوند.
کاربردهای فشاری در لوله پلی اتیلن
در مورد کاربردهای فشاری، چنانچه مقدار حداکثر فشار مجاز در طراحی کمتر از psi 100 باشد، استفاده از SDR17 کفایت می‌کند. چنانچه مقدار حداکثر فشار مجاز در طراحی بیش از psi 100 باشد، مقدار فشار مجاز، تعیین کننده SDR مورد نیاز است. در صورتیکه مقدار فشار مجاز برابر با psi 150 باشد، لوله‌های پلی‌اتیلنی با SDR11 دارای الزامات فشاری مورد نیاز خواهند بود.
در اغلب کاربردهای بدون ترانشه، و البته نه در همه آن‌ها، لوله‌ای که تاب تحمل تنش‌های کششی وارد بر آن در هنگام نصب را داشته باشد، توانایی مقاومت در برابر فشارهای عمودی رویی و فشارهای ترافیکی را نیز خواهد داشت.
محاسبه وزن استاندارد لوله پلی اتیلن با استفاده از SDR
برای دانستن حد استاندارد ضخامت یا وزن یک متر لوله باید به استاندارد لوله پلی اتیلن و جدول ضخامت لوله مراجه کنند اما اینجا ما یک راه حل بسیار ساده که دقت بسیار بالایی دارد را می‌آوریم :
۱- قطر لوله (D) که کاملا مشخص است بر حسب میلیمتر مثل ۱۲۵میلیمتر
۲- فشار کاری (P) برحسب بار مثل ۶ بار یا ۱۰ بار
۳- ضریب ایمنی (C) همان SF یا SAFTY FACTORکه می‌تواند ۱،( ۱.۲۵)،۲ و یا ۱.۶باشد.
۴- MRS که برای مواد PE80 مقدار ۸۰ و برای PE100 برابر ۱۰۰در نظر گرفته می‌شود.
با داشتن اطلاعات فوق مقدار SDR را که همان نسبت قطر به ضخامت لوله است را از فرمول زیر بدست می‌آوریم.
SDR=((2*MRS)/(P*C))+1
۵- با داشتن SDR حال می توان حداقل ضخامت (E) را بدست آورد.
E=D/SDR
۶- با مشخص شدن حداقل ضخامت می‌توان وزن یک مترW را بر حسب کیلوگرم محاسبه کرد.
W=((D-E)*E*3.14*)/1000
۷-مثال : لوله‌ای با قطر ۱۱۰و فشار کاری ۱۰بار با مواد PE80 و ضریب ایمنی ۱٫۲۵ می‌خواهیم
مشخص کنید حداقل ضخامت و وزن یک متر آنرا
D=110 mm P=10 Bar MRS=80 C=1.25
SDR=((2*180)/(1.25*10))+1
SDR=13.8 → SDR=13.6
E=110/13.6 E=8.088 → E=8.1
W=((110-8.1)*8.1*3.14)/1000 W=2.591 Kg
توجه شود مقادیر ذکر شده در جداول استاندارد تا حدودی گرد شده‌اند
با دانستن این چند فرمول هرکجا جدول در اختیار شماست، برای حد ماکزیمم ضخامت‌ها سعی کنید رابطه اش را بیابید.
